Transities en de koning die in het vlees van zijn dijbeen sneed
Levenslessen van verhalen
Het waren die momenten dat ik tegen mijn moeder aan kon kruipen en me liet betoveren door een andere wereld. Als mijn moeder sprookjes voorlas betraden we de wereld van magie en verwondering. Het waren momenten van diepe verbinding. Ik heb die dikke, rijk geïllustreerde versie van Grimm nog in mijn kast staan.
Er was één moment in een verhaal dat een diepe indruk op me maakte. Een koning vloog op de rug van een adelaar. Hij moest de adelaar voortdurend vlees voeren omdat ze anders uit de lucht zouden vallen. Het hert dat hij bij zich had, bleek niet voldoende te zijn. De adelaar bleef om vlees vragen toen het hert al helemaal was verorberd. De koning pakte zijn mes en sneed een stuk vlees van zijn dijbeen. Zo wist hij toch zijn doel te bereiken.
Het beeld was gruwelijk en magnifiek tegelijk. Ik huiverde naast mijn moeder op de bank. Zou ik dat kunnen? Ik dacht dat ik niet in staat zou zijn zo in mijn eigen vlees te snijden. Het doorstaan van de pijn en de gruwel van het offer kon ik me niet voorstellen. Ik had een diep respect voor de koning.
Sinds het overlijden van mijn moeder ben ik van tijd tot tijd op zoek gegaan naar dat verhaal. Het staat niet in die prachtige geïllustreerde versie van Grimm. Ik heb het andere vertellers gevraagd. Internet gaf geen antwoorden. Ik heb mijn sprookjesboeken herlezen. Soms vergat ik het verhaal weer. En eigenlijk dacht ik nog maar zelden na over het offer van de koning. De liefde voor verhalen is altijd gebleven.
Verhalen voor een samenleving in beweging
Nu werk ik dan ook met verhalen in een samenleving in beweging. Organisaties en groepen inwoners zoeken naar manieren om in verbinding met elkaar en de natuur samen te leven. In de zorg gaat het om mensen in plaats van protocollen centraal te zetten. Bij moestuinen op pauzelandschappen gaat het om ontmoeting en educatie in plaats van rendement op grond. Bij Broodfondsen sparen ZP-ers om iemand die ziek is met giften een basisinkomen te schenken. Dit werkt op basis van onderling vertrouwen en direct contact bij problemen in plaats van dikke regelementen en hoge kosten voor marketing. Het geeft energie om met deze initiatieven en vernieuwingen bezig te zijn.
Deze vernieuwingen gaan niet vanzelf. Om dit werk te kunnen doen, moest ik mijn vaste baan opzeggen met het bijbehorende pensioen, netwerk, status en positie. Daar heb ik wakker van gelegen. En ik heb het gedaan. Ik heb in mijn eigen vlees gesneden omdat ik gewoon wist dat ik alleen zo verder zou kunnen vliegen op mijn eigen weg langs mijn dromen.
Of neem het verhaal van de Torteltuin in Zwolle, waarvan je hier de film kunt zien>>. Bewoners realiseerden dit initiatief omdat de gemeente haar gebruikelijke rol kon loslaten. Niet langer had de gemeente regie over het proces waarmee ze rechtszekerheid en zorgvuldigheid kon bewaken. De gemeente nam een meer bescheiden positie in. Ze sneed in haar eigen vlees om verder te kunnen vliegen op weg naar meer bewonersparticipatie en samenhorigheid in de buurt.
Een verhaal terugvinden
Afgelopen weekend bezocht ik op het vertelfestival in Zwolle een vertelling van Daniel Morden en zijn “Devil Violins”, waarvan je hier een trailer vindt >>. De voorstelling duurde anderhalf uur en was zo mogelijk nog boeiender dan de verfilming van de Hungergames. Maar dat is ander verhaal over transities, dat je hier kunt lezen >>.
Op minuut 75 van zijn verhaal “The forbidden door” vloog een koning op de rug van een adelaar. Hij had een karkas bij zich waarmee hij het beest moest voeden om door te kunnen vliegen. Ze vlogen boven de zee toen het karkas op was en de adelaar om vlees vroeg. Om te voorkomen dat ze neer zouden storten moest de koning een stuk van zijn dij aan de adelaar voeren. Zo kwam hij veilig thuis en kon hij zijn vrouw redden.
Na afloop bedankte ik Daniel dat hij me na 25 jaar een verloren verhaal had teruggegeven. Hij begreep wel dat zo’n gruwelijk beeld indruk had gemaakt op een kind. Ik vertelde vooral geïntrigeerd te zijn geweest door het offer dat de koning bracht om een mooi doel te bereiken. Hij keek me aan. “That are lessons for life”. Met het verhaal heb ik een stukje van mezelf terug gevonden.
Transities en vernieuwingen gaan niet vanzelf. De koning die op de adelaar boven de zee vliegt, moet in zijn eigen vlees snijden om zijn eigen weg te gaan. Ik heb een diep respect voor al die koningen (M/V) die dit gewoon doen. Of het nu ambtenaren bij projectontwikkeling zijn die liever met mensen dan met contracten werken of verzorgers die hun voorgeschreven dagprogramma laten liggen om een gehandicapte dame die overstuur is letterlijk een warm bad te geven. Vernieuwen kan alleen door iets los te laten. Ook als het achteraf best meeviel, is een offer op het moment zelf pijnlijk. Om hun verlangen naar een mooiere wereld te kunnen volgen, pakken ze een mes en snijden ze daar waar het zeer doet. Ik kan het weer zien. Ik dank jullie voor je offers.