Tussen de regels door leven
The art of imperfection
Het is een ijskoude zaterdagochtend. Ik begeleid een vertelsessie met de gemeente Zwolle op de Verhalenboot in Zwolle. Het is vijf minuten lopen van de Grote Kerk naar de verhalenboot, maar mijn voeten zijn koud en mijn lijf voelt kil. De gastvrouw van de verhalenboot zet thee en koffie voor ons. Ze gebruikt twee zakjes kruidenthee voor een grote pot. Na 5 minuten proeft ze of de thee sterk genoeg is. Met een vies gezicht spuugt ze de slok uit. “Het is een heerlijk frisse kruidenthee, maar met twee zakjes gaat hij echt veel te sterk smaken!” Opnieuw zet ze water op. Mensen druppelen binnen. Even later vraagt een bezoeker om een kopje koffie. Het is wel een heel waterig bakkie leut. Onze gastvrouw barst in lachen uit. “Nu snap ik waarom die kruidenthee zo sterk smaakte. Het was de koffie. En dit is de thee.” We schateren met z’n allen over deze verwisseling. De vertelsessie begint goed. De fouten die we maken, de imperfectie en kwetsbaarheid van het bestaan leveren de beste verhalen op en zorgen meteen voor verbinding.
Het fragiele is van iedereen
Deze vertelsessie is een waarderende dialoog als onderdeel van het Festival van de Kwetsbaarheid. Christa Anbeek, bijzonder hoogleraar en een soort Nederlandse Brené Brown, leidt het festival in. In onze samenleving ligt het accent op autonomie, presteren, controle hebben, succes en eigen kracht. Dan lijkt het alsof kwetsbaarheid een kenmerk van een speciale groep mensen is, waar ‘gewone’ mensen last van hebben. Het fragiele en kwetsbare is echter van iedereen. Het gaat om grenservaringen van geluk of wanhoop. Ze doorbreken het alledaagse leven en laten zien dat er iets op het spel staat. Of we nu een dierbare verliezen of een pasgeboren baby'tje vasthouden, deze momenten van kwetsbaarheid laten ons voelen hoe kostbaar het leven is. En juist op deze momenten verbinden mensen zich met elkaar. Kwetsbaarheid vraagt andere woorden en daden, zoals open zijn en je laten raken. Naar de kwetsbaarheid in jezelf kijken. Als tegenbeweging voor het gebruikelijke maatschappelijke debat, een gesprek aangaan met ruimte voor ieders kwetsbaarheid. Anbeek vertelt over 'the art of imperfection'.
Thuis was ze lief maar op school sloeg ze andere kinderen
In de vertelsessie op de Verhalenboot wil de gemeente Zwolle naar de stad luisteren. Het samenspel tussen inwoners en overheid verandert momenteel. Luisteren naar verhalen is ruimte maken voor kwetsbaarheid en de waarde die dit met zich mee brengt: verbinding en vernieuwing. Al snel delen de aanwezigen hun verhalen van kwetsbaarheid.
Een bezoekster van de waarderende dialoog vertelt dat ze kinderen met kunstzinnige uitingen helpt om beter te functioneren. Zo werkte ze een keer met een meisje dat thuis heel lief was maar op school schreeuwde en andere kinderen sloeg. Uit haar tekeningen en beeldhouwwerken bleek dat ze nog niet had kunnen rouwen over de dood van haar vader. Thuis troostte dit meisje haar moeder en zorgde ze voor de twee kleine zusjes. Nergens kon ze haar verdriet kwijt. De moeder schrok toen ze dit hoorde en hielp haar dochter met haar verdriet. Dankzij haar tekeningen gaat het weer goed met dit meisje.
Deze kunstzinnige begeleidster heeft subsidie van de gemeente nodig zodat kinderen uit arme gezinnen ook gebruik kunnen maken van deze hulp. Ze voelt zich kwetsbaar ten opzichte van de gemeente omdat ze voor haar werk afhankelijk is van de bijdrage van de gemeente. Haar contactpersoon kent haar ondertussen, weet dat ze goed werk levert en vraagt niet meer om cijfers en extra informatie om te bewijzen dat haar werk van waarde is. Hij helpt haar nu om op de goede manier subsidie aan te vragen. Gezien de complexiteit van de procedure is die hulp van onschatbare waarde.
Een schapenboer vertelt over de keer dat zijn schapen ziek waren. Iemand uit de buurt had gebeld met de gemeente om te kijken wat er aan de hand was. Het zag er niet goed uit. Hij was bezig met de behandeling va de schapen toe deze dame langskwam. Ze stelde zich voor en vroeg hem belangstellend wat hij deed. Zijn schapen ruien. De harige wol valt in de zomer van hun vacht. dat geeft kale plekken. Mensen denken dan wel eens dat de schapen ziek zijn. Nu hadden ze ook een kwaal en hij legde uit hoe hij ze behandelde. De handhaver begreep dat hij zorgvuldig met zijn beesten omging. Hij waardeert het dat een handhaver met inlevingsvermogen haar werk doet.
Ingrijpen in het leven
De wethouder bekent wat hij het moeilijkst vindt aan zijn baan. Eens in de zoveel tijd heeft hij piket dienst om toestemming te geven voor onvrijwillige opnames. Dan heeft hij de macht om een ingreep in iemands leven toe te staan. Zelfs als het evident is dat dit voor de persoon en de omgeving het beste is, is het een lastige beslissing. Zo veel macht te hebben.
Eén keer heeft hij een half uur overleg gehad met de psychiater over een opname. Het was niet duidelijk wat de beste beslissing was. Hij nam een kwartier bedenktijd. Opnieuw hadden ze overleg. Ze kwamen tot een besluit dat recht leek te doen aan de situatie. Een paar maanden later was hij op werkbezoek bij het opvangcentrum voor crisissituaties om te kijken wat zijn beslissingen over de telefoon in de praktijk betekenen. Toevallig was de psychiater met wie hij zo lang overleg had gehad aanwezig en kon hij navragen hoe hun keuze was uitgepakt. Tot zijn opluchting ging het goed met de persoon in kwestie.
Een gemeente met inlevingsvermogen: tussen de regels door leven
Op basis van de verhalen ontspint zich een gesprek over de onvermijdelijke tragiek van het bestaan en de macht van een gemeente om in te grijpen in levens. Procedures en plannen zijn prachtig georganiseerd, maar als ambtenaar of wethouder is het van belang om gevoelig te zijn om te kunnen bepalen wat er echt aan de hand en nodig is.
Mocht er iets mis gaan, zoals bij de moord op het meisje Savanna, roepen media, de Tweede Kamer of de gemeenteraad vaak dat er regels en handhaving nodig zijn. Bestuurders hebben de neiging om daden te stellen. Misschien dat aandacht voor kwetsbaarheid een andere reactie mogelijk maakt. Meeleven met het verdriet van slachtoffers en een gesprek voeren over tragiek in het leven zonder extra regels te formuleren die ingrijpen in het leven van mensen. De decentralisatie van de jeugdzorg biedt de kans voor een ander maatschappelijk gesprek op lokaal niveau over onvermogen.
Het is bemoedigend om te horen hoe goed de gemeente beseft dat de manier waarop ze haar processen heeft georganiseerd niet altijd recht doet aan de situatie. Ambtenaren en bestuurders gebruiken hun inlevingsvermogen om aan te voelen wat er nu echt aan de hand is en nodig is. Mensen voldoen niet aan regels en voorschriften. Iedere situatie is anders. Er gaan altijd dingen mis, ook met zoiets alledaags als koffiezetten. 'The art of imperfection' in de praktijk. Kwetsbaarheid gaat over het leven tussen de regels door.
Dansen in de kerk
Het Festival eindigt in de Grote Kerk waar Typhoon met Ricco en Muppetstuff optreedt. Typhoon flapt eruit: “Op deze manier komt de kerk wel vol.” Hij schrikt van zijn eigen opmerking en moet daar dan weer om lachen. De heren maken prachtige muziek, swingend, prikkelend en gevoelig. Het laatste nummer heet het Elfde Gebod: Gij zult genieten. Typhoon nodigt ons uit om te gaan staan en te dansen. Het helpt om een drempel van ongebruikelijkheid over te gaan. De volle kerk rijst op uit de kerkbanken en zingt mee. Ruimte maken voor kwetsbaarheid geeft de verrassingen van het leven, zoals dansen in de kerk.